Jak oglądać sport z dzieckiem żeby był nauką i inspiracją?

W tym materiale proponuję pięć wskazówek jak uczynić oglądanie zmagań sportowych wraz z młodymi ludźmi – czy to w telewizji, czy na żywo – czymś więcej, niż tylko pełną emocji rozrywką. To bowiem okazja do tego, żeby przemycić ważne lekcje dla ich dalszego sportowego i ogólnego rozwoju. Oglądając zawody sportowe młodzi ludzie mają okazję podpatrywać swoich idoli w akcji. Mogą zobaczyć jak się zachowują w różnych sytuacjach – jak się koncentrują przed decydującym momentem, jak radzą sobie ze stresem i presją, jak współdziałają w zespole albo jak przyjmują zwycięstwa i niepowodzenia. Niestety obejrzenie imprezy sportowej nie zawsze będzie nauką samą w sobie, zresztą tak samo jak w przypadku własnego uczestnictwa w treningu czy zawodach. Dlatego dobrze jeśli podczas wspólnego śledzenia zmagań sportowych dorosły stanie się moderatorem procesu nauki – zwróci uwagę na niuanse i pomoże młodemu człowiekowi dojść do wartościowych wniosków.

1: Definiowanie sukcesu 

Każdy chciałby wygrywać, ale rzeczywistość jest brutalna. Na podium są tylko trzy miejsca, a w niektórych dyscyplinach (np. w tenisie) drugi w turnieju staje się automatycznie pierwszym przegranym. Sukcesu nie starczy dla każdego i większość sportowców obchodzi się smakiem. Czy aby na pewno? Każdy zawodnik wyznacza sobie własne cele i nie dla każdego będzie to zwycięstwo czy medal. Jak zatem inaczej definiować sukces? Może to być już sama kwalifikacja na docelową imprezę i reprezentowanie tam swojego kraju lub klubu. Może to być miejsce w finale, rekord życiowy albo „występ na miarę swoich obecnych możliwości”. Na podstawie wypowiedzi poszczególnych zawodników warto pokazywać młodym ludzom, że można mieć różne, wielopoziomowe cele, a sukces jest pojęciem subiektywnym i w dużej mierze konstruowanym przez nas samych. Oczywiście, dobrze jest mierzyć wysoko, ale nie wolno zapominać o mniejszych celach, pozwalających się skupić na wykonaniu zadania i radości współzawodnictwa, a nie tylko na wyniku. 

Przykład:

Niemożliwy udział pływaka Erica Moussambaniego na IO w Sydney 2000 - The True Story of Eric "The Eel" Moussambani at Sydney 2000 | Olympic Rewind (youtube.com)

2: Sportowa postawa

Oglądając zawody sportowe, warto zwracać uwagę na pozytywne i negatywne zachowania poszczególnych zawodników względem wszystkich aktorów uczestniczących w sportowym spektaklu – przeciwników, sędziów, trenerów, kibiców, a nawet kolegów z drużyny. Wartością dla wspólnego oglądania będzie wyłapywanie takich zachowań, komentowanie ich i zachęcenie do dyskusji w odniesieniu do rzeczywistości młodych ludzi. Czy sportowcy traktują innych z szacunkiem? Co dokładnie o tym świadczy? A kiedy zachowują się nie w porządku i dlaczego? Czy i jak dziękują sobie za wspólną walkę? Zachowania i postawy topowych sportowców mogą stanowić świetny punkt wyjścia do dyskusji na temat tego, co w sporcie i w życiu jest ważne i pożądane.

Przykład pozytywny:

Jack Sock zachęca przeciwnika do wzięcia challenge’u w tenisowym Pucharze Hopmana - Jack Sock's brilliant bit of sportsmanship (youtube.com)

Przykład negatywny:

Guram Tushishvili nie może pogodzić się z porażką z Teddym Rinerem podczas olimpijskiego turnieju judoków na IO w Paryżu 2024 - HEATED SCENES! | Judo: Teddy Riner & Guram Tushishvili Clash! | #Paris2024 #Olympics (youtube.com)

3: Współpraca i wspólnota

Sport może budować kompetencje psychospołeczne takie jak np. komunikacja, współpraca czy przywództwo. Przy tym wszystkim może także uczyć odpowiedzialności i zaufania do drugiego człowieka. Zespół sportowy to współczesne plemię, które jeśli jest dobrze zarządzane przez trenera, może dawać poczucie społeczności i przynależności. Ale nawet w dyscyplinach sportu, gdzie docelowy start jest indywidualny, mamy do czynienia z grupami treningowymi, które mogą dawać podobne wsparcie. Nikt nie żyje w próżni. Dobre relacje i współpraca z innymi są potrzebne do tego, żeby stawać się lepszym i osiągać swoje cele. Dlatego oglądając sport w jakimkolwiek wymiarze, warto pokazywać istotę współdziałania. Przykłady można mnożyć obserwując niemalże każdy mecz w sportach zespołowych. Warto jednak zwrócić uwagę na to, jak funkcjonują specyficzne zespoły w sportach parowych (np. debel w tenisie lub badmintonie, siatkówka plażowa, taniec towarzyski), wodniackich (np. kajakarstwo, wioślarstwo) oraz lekkoatletycznych sztafetach. Tam, gdzie sportowcy startują indywidualnie przyjrzyjcie się natomiast interakcjach z trenerami i innymi ważnymi osobami z ich teamów.

Przykład

Przed meczem Pucharu Świata reprezentacja rugby Tonga przedstawia taniec Sipi Tau, a stojąca naprzeciw Nowa Zelandia odpowiada słynną Haką - Unstoppable Sipi Tau meets immovable Haka (youtube.com)

4: Radzenie sobie z błędem i przegraną

Na łamach platformy Siła Sportu można znaleźć pełny materiał na temat tego, w jaki sposób można skutecznie radzić sobie z błędami i niepowodzeniami [LINK]. Tutaj dodam tylko tyle, że podczas ważnych imprez sportowych nierzadko obserwujemy wielkich faworytów, którzy zmuszeni są przełknąć gorzką pigułkę porażki. To pełne trudnych emocji momenty dla tych sportowców, ale też dla kibiców. To w jaki sposób zareagują i jak poradzą sobie w tej sytuacji to jedna z najważniejszych obserwacji do przetworzenia przez młode umysły. Można zwracać uwagę na sportowców, którzy popełniają błąd i mają okazję szybko się pozbierać odwracając losy zawodów (patrz: Sifan Hassan). Można też zwracać uwagę na tych, którzy na kolejną szansę musieli pracować kolejne lata (patrz: Melina Robert-Minchon). Obydwa te szablony lekcji determinacji, wytrwałości i niezłomności są niezmiernie wartościowe. Dlaczego? Bo dają pretekst do rozmowy o tym, jak się zachować w obliczu błędów i niepowodzeń i wyciągać odpowiednie wnioski na przyszłość. 

Przykłady

- Radzenie sobie „tu i teraz” – holenderska biegaczka Sifan Hassan podczas IO w Tokio 2020 upada w swoim biegu eliminacyjnym na 1500m, ale podnosi się i kwalifikuje do półfinału - ?? Sifan Hassan -The legend of Tokyo 2020 ?????‍♀️ (youtube.com)

- Radzenie sobie „długoterminowo” – francuska dyskobolka Melina Robert-Minchon pierwszy start w igrzyskach zalicza w Sydney 2000, ale medal zdobywa dopiero w Rio 2016 - I WILL PERSISIT UNTILL I SUCCEED!!!!MELINA ROBERT!!!! OLYMPICS (youtube.com)

5: Istota umiejętności mentalnych

Dobry występ na docelowych zawodach wymaga od sportowców wszechstronnego przygotowania fizycznego, technicznego, taktycznego i mentalnego. Tak jak dyspozycję fizyczną, techniczną, czy nawet taktyczną można dostrzec gołym okiem, tak dyspozycja psychiczna jest trudniejsza do weryfikacji. Można jednak obserwować sportowców także pod względem tego, jak korzystają z umiejętności mentalnych - np. na rozgrzewce, po wyjściu na arenę zmagań czy przed samym startem. Jak się koncentrują? Co robią w ramach swoich rutyn? Jak do siebie mówią i czy robią to z takim przekonaniem jak Jazmin Sawyers? Z kim jeszcze rozmawiają? A może jak Nicola Olyslagers korzystają z pomocy dziennika? Czy wyglądają na zrelaksowanych i pewnych siebie? Po czym można to poznać? 

Najlepsi zawodnicy znakomicie znają swoje ciało i umysł, a podczas startu pozwalają im harmonijnie funkcjonować. Koncentracja uwagi najczęściej jest zawężona na jakimś konkretnym zadaniu, a w momencie utraty punktu koncentracji wraca tam, gdzie powinna. Czasami może to być oddech, innym razem ruch lub założenie taktyczne. Dobrze jest mieć tutaj swoje własne wskazówki, które pozwolą na odpowiednie ukierunkowanie uwagi. To również najlepszy sposób na radzenie sobie ze stresem i presją. 

Przykłady

- Moc dziennika treningowego pisanego nawet podczas finałów IO w Tokio 2020 i Paryżu 2024 u australijskiej skoczkini wzwyż Nicoli Olyslager (McDermott) - What is in Nicola McDermott’s diary? (youtube.com)

- Instruktażowa mowa wewnętrzna wkomponowana w rutynę przedstartową u brytyjskiej skoczkini w dal Jazmin Sawyers - Jazmin Sawyers | 7.00M World Leading Long Jump To Take Gold; (youtube.com)

Źródło Inspiracji:

Reece, J. & Penhallurick, Y. (2012). AASP Learning Guides Help Adults Teach Children Life Lessons While Watching the 2012 Summer Olympic Games.