logo

MOTYWa(k)cja - Rzecz o motywacji do ruchu i aktywności

Zawodowi sportowcy mogą być wzorem determinacji i niezłomności. Często charakteryzuje ich silna motywacja do działania i osiągania, ale także do ciągłego samodoskonalenia. Warto uczyć się od takich ludzi. Pewnie nieraz widziałeś / widziałaś takiego sportowca, któremu się po prostu chce i bez względu na okoliczności dąży do wyznaczonego przez siebie celu, często pomimo wielu trudności i niepowodzeń. 

Bez odpowiedniej motywacji trudno jest ruszyć z miejsca. To podstawa zaangażowania w sport i aktywność fizyczną. W tym krótkim artykule przedstawiam czym jest motywacja oraz docieram do jej najważniejszych źródeł, a także podpowiadam jak ją kultywować u swoich dzieci lub podopiecznych.

Czym jest motywacja? 

Pracując w środowisku sportu dzieci i młodzieży mam okazję definiować psychologiczne zagadnienia razem z młodymi zawodnikami. Bardzo to lubię, gdyż oni dają mi zwykle trafne i jednocześnie proste definicje skomplikowanych pojęć. Według grupy młodych piłkarek ręcznych motywacja to: 

  • fundament każdego osiągnięcia
  • siła napędowa człowieka, 
  • paliwo dla sportu i życia, 
  • gotowość do podjęcia działania 
  • wewnętrzna energia, którą można kierować. 

To co mówią zawodniczki dobrze wpisuje się w postrzeganie motywacji w sporcie i aktywności fizycznej przez psychologię. Moja ulubiona definicja zakłada bowiem, że motywacja składa się z trzech elementów -  kierunku i intensywności starań albo dążeń człowieka, a także wytrwałości (Sage, 1977). Każda z tych trzech części składowych jest ważna dla ogólnego poziomu motywacji. Zobaczcie jak motywacja zdefiniowana w ten sposób, może wyglądać w praktyce na tym filmiku, w którym młody adept taekwondo ubiega się o swój pierwszy pas.

Napiszę jeszcze raz: motywacja to kierunek, intensywność i wytrwałość. Ten sposób myślenia o motywacji uważam za pomocny. W momencie kiedy wyda ci się, że brakuje motywacji tobie lub komuś, prawdopodobnie któryś tych elementów jest aktualnie na niższym poziomie. Warto wtedy go zidentyfikować i podjąć odpowiednie kroki, żeby powrócić na właściwy kurs.

Motywacyjne kontinuum

Motywy człowieka do uprawiania sportu i aktywności fizycznej można uporządkować na kontinuum, w zależności od ich źródła - od amotywacji, poprzez różne rodzaje motywacji zewnętrznej, aż do motywacji wewnętrznej (Ryc. 1).

Dlatego zamiast pytać siebie i innych czy są zmotywowani warto zapytać DLACZEGO są zmotywowani do podjęcia lub zaniechania jakiejś aktywności. Pytanie o „dlaczego” to podwalina całej motywacji i każdego z jej komponentów. Dlatego uważam, że w pracy nad motywacją najważniejszą kwestią jest odkrycie tego, co napędza do działania.

Jednak na skraju motywacyjnego kontinuum znajduje się amotywacja, czyli stan w którym „nie-chce-mi-się”. W tym przypadku może być tak, że rezultat związany z aktywnością fizyczną (np. radość, zdrowie, dobra forma, wynik sportowy) nie jest wystarczająco ważny dla danej osoby, więc wysiłek się jej nie opłaca. Jeśli się jednak jej przyjrzymy często może się okazać, że ona ma swoją motywację, tyle że ukierunkowaną na coś innego - leżenie na sofie, granie na komputerze albo oglądanie seriali.

Motywy zewnętrzne to najprościej mówiąc jakieś nagrody. Dążymy  do przyjemności (marchewka - mniam!) i za wszelką cenę unikamy cierpienia (kijek - auć!).  Przykłady motywów zewnętrznych: puchary, medale, gratyfikacja finansowa, zainteresowanie mediów i ważnych osób, sława. Zauważ, że motywy zewnętrzne nie przybierają tylko i wyłącznie formy materialnej, ale często także formę społeczną w postaci zainteresowania, uznania, pochwały. Zatem młody człowiek zmotywowany zewnętrznie może też być napędzany nie tylko wizją wielkiego sukcesu czy pieniędzy, ale także przez to jak jest postrzegany przez osoby trzecie, a w szczególności rodziców i trenerów.

W literaturze psychologicznej rozróżnia się cztery podkategorie motywacji zewnętrznej, ale nie ma tutaj potrzeby wchodzić w takie szczegóły. Najważniejsze żebyś był/a w stanie odróżnić motywy zewnętrzne od wewnętrznych.

A motywy wewnętrzne to przede wszystkim czerpanie przyjemności z aktywności jako takiej. Tu sama aktywność jest po prostu ciekawa, stymulująca sama w sobie. Nie ma presji na osiąganie wyników, jest za to frajda z zabawy i gry. Sportowcy zmotywowani wewnętrznie po prostu czerpią przyjemność z rozwijania siebie w danej dyscyplinie sportu, realizowania własnych celów, przesuwania granic swoich możliwości. A to wszystko dla siebie i swojej satysfakcji. Zaangażowanie w treningi czy starty często silnie wiąże się też z ekscytacją i pozytywnymi emocjami, które niesie ze sobą sam udział. Maja Włoszczowska, utytułowana kolarka górska, w filmie „110%” wspomina o tym, że doszła do momentu w swojej karierze, kiedy „przestała trenować po to, żeby się ścigać, a zaczęła ścigać się po to, żeby móc trenować”. To esencja motywacji wewnętrznej.

Zachęcam do tego, żeby obejrzeć materiał zrealizowany przez Polski Związek Piłki Noznej, w którym młodzi piłkarze i piłkarki odpowiadają na pytanie dlaczego grają w piłkę nożną. Ich odpowiedzi ukazują cały wachlarz motywów i powodów dla których ludzie rozpoczynają trening sportowy. Film do odtworzenia tutaj.

Najlepszym przykładem sportowców zmotywowanych wewnętrznie są młodzi ludzie, którzy dopiero zaczynają swoją przygodę ze sportem i aktywnością fizyczną. Zwykle jest, że zaczynają jakieś zajęcia dlatego, że sprawia im to frajdę. A kiedy młodzi ludzie najczęściej rezygnują, wypadają ze sportu? No właśnie wtedy, kiedy dana aktywność przestaje być fajna...

Dorośli zaangażowani w rozwój młodych ludzi – rodzice, nauczyciele i trenerzy mogą wpływać na poziom ich motywacji właśnie poprzez dbanie o zaspokajanie tych trzech potrzeb – autonomii, kompetencji i przynależności. 

Wybranie takiej aktywności fizycznej, którą się (po)kocha, to najpewniejsze i niemalże niewyczerpalne źródło motywacji. Dlatego jeśli ktoś chce się ruszać, a twierdzi że brakuje mu motywacji, polecam poszukiwanie takiej formy ruchu, która mu będzie odpowiadać! Jestem mocno przekonany o tym, że w aktywności sportowej dzieci i młodzieży chodzi przede wszystkim o to, żeby pomagać młodym ludziom znaleźć taką formę ruchu, która będzie im po prostu sprawiać dużo frajdy. Dobrze jest dawać wybór aktywności sportowej, a także dbać o to, żeby poziom zajęć był na odpowiednim poziomie w stosunku do wieku i umiejętności. Zbyt łatwe zadania nie będą stymulujące i szybko okażą się nudne, natomiast przy konfrontacji z zadaniami zbyt trudnymi może dojść do zniechęcenia. Wreszcie warto zadbać o wspierające otoczenie, a przede wszystkim ludzi, którzy dadzą poczucie przynależności do grupy i wsparcia merytorycznego lub społecznego. 

Zapamiętaj z materiału::

1

Motywacja w sporcie i aktywności fizycznej składa się z trzech elementów: kierunku, intensywności i wytrwałości.

2

Na motywacyjnym kontinuum są: amotywacja, motywacja zewnętrzna i motywacja wewnętrzna.

3

Motywacja zewnętrzna jest mocno powiązana z otrzymaniem nagrody lub uniknięcia kary.

4

Motywacja wewnętrzna nie jest ukierunkowana na nagrodę, ale na aktywność samą w sobie.

5

Żeby kultywować motywację u młodych ludzi warto jest dbać o zaspakajanie ich potrzeb autonomii, kompetencji i przynależności.

6

Potrzebę autonomii można zaspakajać dając wybór; potrzebę kompetencji odpowiednio dostosowując poziom trudności zadania; potrzebę przynależności poprzez budowanie wspierającego środowiska.

Materiał pomógł stworzyć
Grzegorz Więcław

psycholog, certyfikowany psycholog sportu z wieloletnim, międzynarodowym doświadczeniem. Na co dzień współpracuje z zawodnikami i trenerami, m.in. w Polskim Związku Lekkiej Atletyki.

Udostępnij artykuł

;